Phòng và trừ côn trùng, động vật phá hoại sản phẩm trong kho là hai việc làm khác nhau nhưng có liên quan chặt chẽ với nhau.
Dựa trên cơ sở hiểu biết về đặc điểm cấu tạo, điều kiện sinh thái và những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động sống của côn trùng trong kho, bài viết dưới đây chúng tôi sẽ đề ra những biện pháp có hiệu quả nhất.
Phương pháp phòng trừ côn trùng trong kho
Biện pháp đề phòng
Kiểm dịch chặt chẽ: Thực hiện kiểm dịch kỹ lưỡng, ngăn chặn sự di chuyển của côn trùng từ địa phương này sang địa phương khác hoặc từ nước ngoài vào. Đây là biện pháp quan trọng nhất để ngăn ngừa côn trùng phát tán.
Kiểm tra định kỳ: Định kỳ kiểm tra kho hai lần mỗi tháng để phát hiện kịp thời sự xuất hiện và diễn biến của côn trùng. Kiểm tra không chỉ trong kho mà cả trên các dụng cụ, máy móc và phương tiện vận chuyển.
Duy trì vệ sinh kho: Kho bảo quản phải luôn sạch sẽ, khô ráo và kín gió. Nông sản trước khi nhập kho cần được vệ sinh kỹ, đảm bảo không nhiễm côn trùng.
Xếp hàng đúng cách: Để tránh mốc và côn trùng, hàng hóa cần xếp cách tường 69 cm, cách đất 50 cm và cách trần nhà 80 cm. Điều này giúp ngăn ngừa sự xâm nhập của vi sinh vật và côn trùng từ tường hoặc đất.
Cách ly sản phẩm: Phân tách rõ ràng sản phẩm cũ và mới, tốt và xấu, khô và ướt, sản phẩm có côn trùng và không có côn trùng. Cách ly giúp ngăn ngừa sự lây lan của côn trùng trong kho.
Vệ sinh cá nhân và dụng cụ: Nhân viên sau khi làm việc ở những nơi có côn trùng cần vệ sinh sạch sẽ quần áo và đồ dùng, đảm bảo không mang côn trùng vào kho. Đồng thời, các dụng cụ và sản phẩm bị nhiễm côn trùng cần được xử lý để ngăn sự lây lan.
Biện pháp diệt trừ
Biện pháp vật lý
Biện pháp vật lý thường được sử dụng do tính đơn giản, không đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, tuy nhiên lại cần nhiều công sức. Biện pháp này gồm hai loại:
Biện pháp cơ học: Các phương pháp như sàng lọc, quạt, và chải quét giúp loại bỏ côn trùng qua việc sàng, bụi bẩn và tạp chất cần được xử lý xa kho để ngăn ngừa lây lan. Phương pháp này thích hợp cho các loài côn trùng bay như mọt thóc đỏ, mọt đục thân, nhờ việc đóng mở cửa hoặc đặt bẫy đèn.
Biện pháp nhiệt học: Sử dụng nhiệt độ cao hoặc thấp để tiêu diệt côn trùng mà không ảnh hưởng đến chất lượng hạt và sản phẩm. Ví dụ, ở nhiệt độ 10°C trong 12 giờ có thể tiêu diệt mọt đậu xanh. Ở một số nơi, có thể dùng hơi nước nén áp suất cao để tiêu diệt côn trùng ẩn trong các khe hở. Phương pháp này cũng tận dụng tia phóng xạ như tia X và tia γ để kiểm tra và tiêu diệt côn trùng.
Biện pháp hóa học
Phương pháp này dùng các loại thuốc hóa học nhằm diệt côn trùng hiệu quả cao nhất, với những yêu cầu về an toàn và ít ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Các loại hóa chất bao gồm:
- CS2 (Sunfua Carbon): Làm bay hơi dễ dàng, có tác dụng mạnh nhưng dễ cháy nổ, độc với người và gia súc.
- Bromua metyl: Hiệu quả cao, dùng cho các loại nông sản nhưng ít tác dụng với một số loại côn trùng.
- Cloropicrin (CCI3NO2): Độc cao, dùng cho kho trống để tránh ăn mòn kim loại do tác dụng của hóa chất.
- Dichloroethane (C2H4CI2): Không ảnh hưởng đến độ nảy mầm của hạt, dùng cho các loại nông sản không có chất béo.
- HCN (Axit Xyanhydric): Rất độc, ít dùng, chủ yếu sử dụng trong kho trống hoặc dùng cho kho giống.
- Tetraclorua cacbon: Dùng trừ sâu mọt mà không ảnh hưởng đến chất lượng nông sản.
Các hóa chất xông hơi là phổ biến nhất, chúng dễ thâm nhập vào mọi ngóc ngách trong kho, diệt triệt để côn trùng, nhưng rất nguy hiểm cho người và gia súc. Một số hóa chất phổ biến là Actellic 2D và lưu huỳnh (S), có tác dụng lâu dài mà không gây mùi hôi cho nông sản.
Phòng – diệt chuột trong khi bảo quản nông sản
Phòng ngừa chuột
Giữ vệ sinh kho: Vệ sinh sạch sẽ quanh kho, đặc biệt là cống rãnh, để hạn chế nguồn thức ăn cho chuột.
Thiết kế kho phù hợp: Khi xây dựng kho, cần lắp đặt lưới chắn tại cửa sổ, lỗ thông hơi và ống máng để ngăn chuột vào. Đồng thời, cần phá bỏ các ổ chuột trong và quanh kho.
Kiểm tra thường xuyên: Theo dõi tình trạng kho và phát hiện sớm dấu hiệu của chuột để có biện pháp xử lý kịp thời.
Các biện pháp diệt chuột
Diệt chuột bằng khí cụ:
- Sử dụng bẫy và mồi nhử: Dùng mồi thơm ngon để nhử chuột vào bẫy. Chuột có thể chán mồi nếu ăn thường xuyên, vì vậy cần thay đổi loại mồi như dưa, trái cây, hoặc khoai lang.
- Xác định vị trí đặt bẫy: Đặt bẫy tại các khu vực chuột thường qua lại như gần tường, góc nhà, và cửa hang. Để bẫy hiệu quả, cần ngụy trang và chọn đúng địa điểm.
- Bẫy có tính cơ động: Đảm bảo bẫy nhạy, chạm là sập ngay. Sau khi bắt chuột, cần làm sạch bẫy trước khi sử dụng lại.
Diệt chuột bằng sức người (đào hang):
- Đào hang để bắt chuột: Cách này thường áp dụng với chuột đồng. Đào hang giúp tiêu diệt cả ổ chuột, tuy nhiên, cần cẩn thận để tránh lây nhiễm mầm bệnh từ hang chuột lên bề mặt.
- Lưu ý khi đào: Phải bịt kín các cửa hang phụ, chỉ chừa một cửa chính để ngăn chuột trốn thoát. Tránh sử dụng tay trần khi làm việc trong hang để phòng bị chuột hoặc các loài sâu bọ cắn.
Lợi dụng kẻ thù tự nhiên: Một số loài động vật như mèo, chó, chim cú, và rắn có thể giúp diệt chuột hiệu quả.
Diệt chuột bằng hóa chất:
- Ưu điểm: Hóa chất có hiệu quả cao, dễ sử dụng và tiết kiệm chi phí. Các loại hóa chất thường được sử dụng như HCN, CHgBr, CCl3NO2, hoặc mồi trộn thuốc.
- Nhược điểm: Nếu sử dụng không cẩn thận, có thể gây ngộ độc cho người và vật nuôi. Cần xử lý chuột chết kịp thời để tránh ô nhiễm và ngộ độc cho các loài săn chuột tự nhiên. Ngoài ra, chuột có thể phát triển tính kháng thuốc nếu sử dụng một loại mồi thuốc trong thời gian dài.
Phốt phua kẽm: (hiện nay quỵ định hạn chế sử dụng) Zn3P2 còn gọi là Foreba 1%, 5%, 20%.
Cách thực hiện:
Để điều chế bằng cách đốt photpho (p) với bột kẽm.
3Zn + 2P Zn3P2
Với axit nó rất dễ tham gia phản ứng tạo thành PH3. Do đó khi chuột ăn phải Zn3P2 dưới tác dụng của HC1 trong dịch vị dạ dày sẽ xảy ra phản ứng sau :
Zn;jp2 + 6HC1 3ZnCl2 + PH3
PH3 có tác dụng diệt chuột. Dùng Zn3P2 trộn với mồi làm bả độc. Cách trộn mồi, ó nhiều cách có thế trộn như sau:
Cách 1:
- Dùng gạo: 2kg
- Đậu, dầu dừa: 4 thìa canh
- Phốt phua kẽm: 100 gam
Trộn đều gạo với phốt phua kẽm, hơ dầu dừa trên lửa ấm rồi đổ dầu vào gạo trộn thật đều (gạo có thể nấu thành cơm rồi trộn đều)
Cách 2:
- Củ sắn, khoai: 2kg
- Đậu, dầu dừa: 4 thìa canh
- Phốt phua kẽm: 100 gam
Sắn, khoai thái ra từng miếng nhỏ bằng đầu đũa xong pha trộn như trên.
Cách 3:
- Tóp mỡ, cua, cá, tép nhỏ: 2 kg.
- Phốt phua kẽm: 100 gam.
Trộn tôm, tép, cá… với thuốc cho đều đem dùng. Các thức dùng làm mồi có thể đem rang cho thơm. Nói chung tỷ lệ trộn mồi thường là 1 thuốc với 20 mồi.
Cacbonat bary
Cacbonat bary cũng có tác dụng diệt chuột. Khi có HC1 trong dịch vị dạ dày chuột thì sẽ xảy pha phản ứng sau :
BaCOg + HC1 BaClz + H2CO:j
BaCl2 là chất độc diệt chuột, loại này trộn với mồi làm bả chuột theo tỷ lệ 20 – 25% BaCCỊ) trong môi. Cách sử dụng như phốt phua kẽm.
Naptyl thioure
Loại này có tác dụng mạnh với chuột cống. Liều chí tử đôi với chuột 6-8 mg/kg chuột. Loại này ít độc đối với người có thể dùng làm bả với tỷ lệ 2 – 3% hoặc phun vào hang chuột.
Lưu ý: Những thuốc trên là những thuốc độc nên khi đánh bả chuột phải chú ý phòng độc hết sức cẩn thận. Trong thời gian đặt bả phải đậy kín các thức ăn phải thông báo xung quanh xác chuột chết phải chôn sâu không vứt bừa bãi để phòng nguy hiểm.
