Để đảm bảo chất lượng và kéo dài thời gian bảo quản sau thu hoạch, người trồng và nhà cung cấp cần hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình bảo quản, từ nhiệt độ, độ ẩm, đến kiểm soát khí quyển. Dưới đây là các yếu tố chính quyết định chất lượng thanh long sau khi thu hoạch.
Chỉ số trường thành
Chỉ số trưởng thành là các chỉ tiêu để xác định thời điểm thu hoạch khi thanh long đã đạt mức phát triển tối ưu.
Thanh long là loại quả chỉ chín trên cây, có nghĩa là sau khi được hái quá trình chín sẽ ngừng lại. Vì vậy, người trồng cần xác định đúng thời điểm chín của thanh long để đảm bảo chất lượng sau khi thu hoạch.
Thanh long thường mất ít nhất 27 đến 33 ngày từ khi ra hoa để đạt độ chín thích hợp. Tuy nhiên, thời gian này có thể dao động tùy thuộc vào vùng trồng và điều kiện chăm sóc.
Chỉ số chất lượng
- Màu sắc vỏ: Màu vỏ thanh long sẽ chuyển sang đỏ, tím hoặc vàng khi chín. Đây là một chỉ số quan trọng để đánh giá thời điểm thu hoạch.
- Bệnh lý: Không có khuyết tật, bao gồm tổn thương côn trùng, nứt da, tổn thương cơ học, tổn thương lạnh, mất nước và phân rã.
- Màu sắc thịt: Thịt có thể có màu trắng (Hylocereus undatus) hoặc màu đỏ khác nhau (Hylocereus polyhizus), tùy thuộc vào loài và giống.
- Chất lượng thịt quả: Thanh long đạt chất lượng tốt nhất khi thịt chắc, nhiều thịt và tỷ lệ tổng chất rắn hòa tan (TSS) so với độ chua (TA) tối thiểu là 40.
Nhiệt độ và kiểm soát khí quyển
Nhiệt độ và độ ẩm đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chất lượng thanh long sau thu hoạch:
- Nhiệt độ bảo quản tối ưu: Thanh long đỏ (Hylocereus undatus và H. polyrhizus) nên được bảo quản ở nhiệt độ 10°C (50°F), trong khi thanh long vàng (Selenicereus megalanthus) cần bảo quản ở mức 6°C (43°F). Ở nhiệt độ này, thanh long có thể bảo quản từ 3 đến 4 tuần.
- Độ ẩm tương đối: Độ ẩm lý tưởng trong môi trường bảo quản là từ 85-90%. Độ ẩm phù hợp giúp hạn chế sự mất nước và giữ được độ tươi ngon của trái.
- Kiểm soát khí quyển: Nghiên cứu cho thấy thanh long bảo quản trong các túi khí biến đổi với tỷ lệ truyền oxy nhất định sẽ ít bị mất nước và duy trì màu sắc tốt hơn so với bảo quản ở môi trường không có kiểm soát khí quyển. Đặc biệt, các túi này giúp giữ vảy thanh long xanh hơn, giảm hiện tượng héo và mất nước.
Các rối loạn sinh lý và thể chất
Thanh long có thể gặp nhiều vấn đề sinh lý và thể chất trong quá trình bảo quản. Dưới đây là các vấn đề phổ biến:
- Chấn thương lạnh: Khi bảo quản thanh long ở dưới 5-6°C, tùy theo giống và giai đoạn chín, trái dễ bị tổn thương do lạnh. Chấn thương lạnh làm cho thịt quả bị đục, vỏ thẫm màu, mềm nhũn, và mất hương vị.
- Mất nước: Thanh long dễ mất nước và giảm trọng lượng. Ở nhiệt độ 10°C, trọng lượng giảm khoảng 0,3% mỗi ngày, trong khi ở 20°C thì mất nước tăng lên tới 2,6% mỗi ngày. Giải pháp để hạn chế mất nước là bảo quản thanh long trong túi nhựa đục lỗ để duy trì độ ẩm cao quanh trái, giúp giảm thiểu sự mất nước.
- Chấn thương cơ học: Các tổn thương do cọ xát hoặc nén ép có thể làm quả bị mất nước nhanh hơn và dễ co quắt, khiến thanh long mất đi độ tươi. Vì vậy, cần xử lý và đóng gói cẩn thận để tránh va đập và ma sát.
Rối loạn bệnh lý
Các tác nhân bệnh lý có thể gây hư hỏng thanh long trong quá trình bảo quản. Một số loại bệnh phổ biến gồm:
- Bệnh thán thư: Do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây ra, xuất hiện dưới dạng các vết đỏ trên vỏ quả.
- Thối rữa: Các loại vi khuẩn và nấm khác như Xanthomonas campestris gây thối thân, hoặc Dothiorella sp. và Monilinia fructicola gây đốm nâu trên quả.
Quá trình bảo quản thanh long đòi hỏi sự chú trọng đặc biệt từ thời điểm thu hoạch, nhiệt độ, độ ẩm đến việc kiểm soát khí quyển. Bằng cách tuân thủ các chỉ số trưởng thành và áp dụng các biện pháp bảo quản thích hợp, chất lượng và thời gian sử dụng của thanh long sẽ được kéo dài hơn.
