Củ giống là nguồn nguyên liệu quan trọng để gieo trồng và nhân giống cây trồng. Việc bảo quản củ giống giúp giữ nguyên đặc tính quý của giống, đảm bảo chất lượng và năng suất cây trồng cho vụ sau.
Củ giống bảo quản cần đáp ứng đủ 6 điều kiện là:
- Chất lượng cao.
- Đồng đều, không già quá hay quá non.
- Không bị sâu, bệnh.
- Không bị lẫn với các củ giống khác.
- Còn nguyên vẹn.
- Khả năng nảy mầm cao.
Mục lục
Quy trình bảo quản củ giống
Quy trình bảo quản củ giống gồm các bước sau:
Thu hoạch, phân loại
- Thu hoạch củ giống vào thời điểm thích hợp, khi củ đã trưởng thành và đạt chất lượng tốt nhất.
- Chọn những củ khỏe mạnh, không bị sứt mẻ, dập nát, hoặc bị bệnh.
- Cắt tỉa bớt rễ và lá của củ giống để giảm bớt sự thoát hơi nước.
Làm sạch
- Sau khi phân loại, ngâm củ giống trong nước sạch khoảng 10-15 phút để làm mềm đất bám trên củ.
- Dùng tay nhẹ nhàng chà xát củ giống để loại bỏ đất bám.
- Sau đó, để ráo.
Xử lí phòng chống vi sinh vật hại
Sử dụng chất bảo quản với liều lượng cho phép để phòng chống vi sinh vật gây hại.
- Sử dụng các chế phẩm sinh học như Trichoderma spp., Bacillus subtilis để phòng trừ nấm bệnh trên củ giống.
- Sử dụng các loại thuốc trừ nấm hóa học theo hướng dẫn của nhà sản xuất để phòng trừ nấm bệnh nặng.
- Sử dụng các biện pháp canh tác hợp lý như luân canh cây trồng, bón phân cân đối, tưới nước hợp lý để hạn chế phát sinh vi sinh vật hại.
Xử lí ức chế nảy mầm
Sau thời kì ngủ nghỉ, củ nảy mầm. Muốn kéo dài thời hạn bảo quản, người ta bảo quản trong điều kiện lạnh, sử dụng chất ức chế quá trình nảy mầm phun lên củ.
Bảo quản
Củ giống được bảo quản trong điều kiện lạnh hoặc dùng các phương pháp bảo quản hiện đại.
Sử dụng
Sau thời gian bảo quản, củ giống sẵn sàng để sử dụng và tiến hành trồng.
Các phương pháp bảo quản củ giống
Bảo quản trong kho lạnh
Phương pháp bảo quản củ giống bằng kho lạnh đã được áp dụng rất phổ biến, bằng cách giảm nhiệt độ xuống thấp từ đó hạn chế sự trao đổi chất của hạt và hoạt động của enzim làm hạn chế sự nảy mầm của hạt cũng như hoạt động của các vi sinh vật, côn trùng, chuột, bọ… giúp đảm bảo cho hạt giống được bảo quản tốt.
- Bảo quản củ giống trong điều kiện khô ráo, sạch sẽ, thoáng mát với nhiệt độ bảo quản tốt nhất trong khoảng từ 20-22ºC.
- Bảo quản củ giống trung hạn: Củ giống phải bảo quản trong điều kiện lạnh, nhiệt độ thích hợp là 0ºC, độ ẩm không khí từ 35% – 40%.
- Bảo quản củ giống dài hạn: Củ giống được bảo quản ở điều kiện lạnh đông, nhiệt độ ( -10ºC) độ ẩm 35% – 40%.
Bảo quản trong tủ lạnh
- Phơi khô củ giống dưới ánh nắng nhẹ hoặc sấy ở nhiệt độ thấp trong vài giờ để loại bỏ độ ẩm dư thừa.
- Xếp củ giống lên giấy báo hoặc khăn giấy trong hộp hoặc túi đựng.
- Đảm bảo củ không bị chồng chéo lên nhau để tạo sự thông thoáng.
- Đặt hộp hoặc túi đựng củ giống vào ngăn mát tủ lạnh, nhiệt độ lý tưởng là 10 đến 15oC.
Bảo quản trong đất
Bảo quản củ giống trong đất là một phương pháp truyền thống được sử dụng để bảo quản một số loại củ giống như khoai lang, khoai tây, sắn, … Phương pháp này có một số ưu điểm và nhược điểm sau:
Ưu :
- Đơn giản: Đây là phương pháp bảo quản củ giống đơn giản và dễ thực hiện, không cần dụng cụ hay thiết bị đặc biệt.
- Giữ được độ ẩm tự nhiên: Đất giúp giữ ẩm cho củ giống, tạo điều kiện cho củ giống nảy mầm tốt hơn.
- Bảo quản được lâu: Một số loại củ giống như khoai lang, khoai tây có thể bảo quản trong đất từ vài tháng đến một năm.
Nhược:
- Khó kiểm soát: Việc kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ trong đất khó khăn hơn so với các phương pháp bảo quản khác.
- Nguy cơ nấm mốc: Củ giống bảo quản trong đất có nguy cơ bị nấm mốc cao hơn nếu độ ẩm quá cao.
- Khó di chuyển: Củ giống bảo quản trong đất khó di chuyển hơn so với các phương pháp bảo quản khác.
- Chỉ thích hợp cho một số loại củ giống: Không phải tất cả các loại củ giống đều có thể bảo quản trong đất.
Cách bảo quản:
- Chọn đất: Nên chọn đất tơi xốp, thoát nước tốt và không bị nhiễm nấm bệnh.
- Chuẩn bị củ giống: Chọn củ giống khỏe mạnh, không bị sứt mẻ, dập nát.
- Gieo củ giống: Đào hố sâu khoảng 20-30 cm, đặt củ giống vào hố, lấp đất và tưới nước giữ ẩm.
- Bảo quản: Đặt chậu củ giống ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
- Kiểm tra: Kiểm tra củ giống thường xuyên và tưới nước giữ ẩm cho đất.
Lưu ý:
- Nên chọn loại củ giống phù hợp với phương pháp bảo quản trong đất.
- Không nên gieo củ giống quá dày để tránh nấm mốc phát triển.
- Tưới nước giữ ẩm cho đất nhưng không nên tưới quá nhiều để tránh úng nước.
- Theo dõi củ giống thường xuyên và loại bỏ những củ bị hư hỏng.
Bảo quản trong cát
Phương pháp này đặc biệt phù hợp với các loại củ giống có vỏ mỏng như khoai tây, khoai lang, hành tây, tỏi,…
Ưu:
- Giữ ẩm tốt: Cát có khả năng giữ ẩm tốt, giúp củ giống không bị khô héo trong quá trình bảo quản.
- Thoát nước tốt: Cát thoát nước tốt, giúp tránh tình trạng úng nước, thối rữa củ giống.
- Kiểm soát nhiệt độ: Cát có khả năng điều chỉnh nhiệt độ tốt hơn so với đất, giúp củ giống không bị quá nóng hoặc quá lạnh.
- Phòng ngừa nấm mốc: Cát ít bị nấm mốc phát triển hơn so với đất, giúp củ giống ít bị nhiễm bệnh.
Nhược:
- Cần cát sạch: Cần sử dụng cát sạch, không bị nhiễm mặn hoặc hóa chất để bảo quản củ giống.
- Thay cát thường xuyên: Cần thay cát định kỳ để đảm bảo độ ẩm và thông thoáng cho củ giống.
- Chỉ thích hợp cho một số loại củ giống: Không phải tất cả các loại củ giống đều có thể bảo quản trong cát.
Cách bảo quản củ:
- Rửa sạch cát và để ráo nước.
- Cho cát vào thùng hoặc hộp đựng, đổ đầy khoảng 2/3 thùng.
- Xếp củ giống lên trên lớp cát, đảm bảo củ không bị chồng chéo lên nhau.
- Lấp thêm cát lên trên củ giống, sao cho củ bị chôn vùi hoàn toàn.
- Đặt thùng hoặc hộp đựng ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
- Giữ cho cát luôn ẩm bằng cách tưới nước nhẹ nhàng khi thấy cát khô.
- Kiểm tra củ giống thường xuyên và loại bỏ những củ bị hư hỏng.
Lưu ý:
- Nên thay cát định kỳ 2-3 tuần một lần để đảm bảo độ ẩm và thông thoáng cho củ giống.
- Không tưới nước quá nhiều để tránh úng nước, thối rữa củ giống.
- Theo dõi nhiệt độ môi trường và điều chỉnh lượng cát cho phù hợp. Nếu nhiệt độ quá cao, có thể cho thêm cát để giữ cho củ giống mát mẻ.
