Kỹ thuật sắp xếp sản phẩm trong kho trữ đông

Sắp xếp sản phẩm trong kho trữ đông một cách hợp lý không chỉ giúp tiết kiệm không gian mà còn đảm bảo chất lượng hàng hóa, rút ngắn thời gian tìm kiếm và tăng hiệu quả hoạt động của kho. Dưới đây là một số nguyên tắc sắp xếp:

Nguyên tắc xếp hàng trong kho trữ đông

Nguyên tắc thông gió

Yếu tố quan trọng nhất trong bảo quản sản phẩm ở kho đông lạnh là nhiệt độ kho. Nhiệt độ cần phải duy trì đúng mức quy định và phải tiếp xúc đều với từng sản phẩm, kiện hàng trong kho để đảm bảo chất lượng tốt nhất.

Vì vậy, nguyên tắc thông gió trong kho là tạo điều kiện để khí lạnh từ nguồn phát lạnh phân bố đều khắp kho, đảm bảo hàng hóa luôn được làm mát một cách liên tục và điều hòa. Điều này giúp duy trì chất lượng sản phẩm và ngăn ngừa sự hư hỏng do không khí không được lưu thông đều.

Nguyên tắc vào trước ra trước (first in – first out)

Mỗi sản phẩm được đưa vào kho lạnh đều có tuổi thọ nhất định, và khi đến thời điểm tới hạn, sản phẩm sẽ bắt đầu bị biến đổi và dần hư hỏng. Do đó, việc xuất hàng trong “tuổi thọ” của sản phẩm là rất quan trọng để đảm bảo chất lượng.

Tuy nhiên, trong kho có nhiều loại sản phẩm nhập trước và sau, nên cần tuân thủ nguyên tắc “first in – first out” (nhập trước – xuất trước) để tránh tình trạng tồn đọng hàng cũ, khiến sản phẩm quá hạn sử dụng. Điều này đặc biệt quan trọng đối với hàng thủy sản đông lạnh tươi sống, nhưng việc áp dụng lại gặp khó khăn do kho chứa nhiều loại sản phẩm và không gian bị chiếm dụng nhanh chóng.

Nguyên tắc gom hàng

Trong quá trình bảo quản lạnh đông, sự bốc hơi nước từ bề mặt sản phẩm là nguyên nhân làm giảm khối lượng theo thời gian. Để giảm bớt hiện tượng này, có thể áp dụng biện pháp giảm diện tích bề mặt của kiện hàng.

Nếu kho trống, hàng hóa ít và để rải rác, diện tích bề mặt sẽ lớn, dẫn đến bốc hơi nhiều hơn. Nguyên tắc gom hàng là xếp hàng thành khối vững chắc, làm giảm diện tích bề mặt và từ đó làm chậm quá trình bốc hơi. Khi độ sắp xếp chặt chẽ tăng 20%, hao tổn khối lượng tự nhiên của thủy sản giảm 20%.

Kho lạnh cần đảm bảo chứa hàng đầy vừa phải, không nên bảo quản quá ít. Nếu hàng chỉ chiếm 50% không gian kho, hao tổn khối lượng tự nhiên có thể tăng từ 50% đến 100%.

Nguyên tắc an toàn

Trong kho lạnh, hàng hóa thường được xếp chồng lên nhau để tận dụng chiều cao, nhưng việc xếp không an toàn có thể dẫn đến nguy cơ ngã đổ rất nguy hiểm. Tùy vào diện tích và chiều cao kho, có nhiều kiểu sắp xếp khác nhau nhằm xây dựng các lô hàng vững chắc.

Đối với kho nhỏ hẹp, có chiều cao vừa phải (5 – 6m), các khối hàng (cây hàng) chỉ cần kích thước nhỏ để đảm bảo an toàn. Trong các kho rộng và cao (cả chục mét), cần sử dụng cẩu để nâng hàng, và các cây hàng phải lớn, chắc chắn để đảm bảo an toàn trong quá trình lưu trữ.

Kỹ thuật xếp kho

Sử dụng pallet

Việc sử dụng pallet trong kho lạnh mang lại lợi ích lớn, giúp dễ dàng phân lô và xuất hàng. Những kiện hàng có kích thước đều nên được xếp trên pallet để dễ dàng quản lý và di chuyển. Với các sản phẩm không đều kích thước hoặc cá đông rời, có thể sử dụng pallet có rào lưới kẽm để hỗ trợ việc sắp xếp hàng hóa gọn gàng và an toàn hơn.

Hiện nay, xu hướng sử dụng giá đỡ pallet đang phát triển, cho phép rút pallet từ đáy mà không cần phá vỡ toàn bộ khối hàng, giúp việc bổ sung hoặc lấy hàng trở nên dễ dàng và nhanh chóng. Các kho hiện đại thậm chí được trang bị giá đỡ pallet gắn động cơ, giúp tiếp cận hàng hóa mà không cản trở lối đi, tăng cường khả năng cơ giới hóa trong kho lạnh để nâng cao tốc độ chuyển vận.

Về kích thước pallet, có nhiều loại khác nhau, phổ biến nhất là 800×1200(mm) và 1000×1200(mm). Việc lựa chọn kích thước pallet phù hợp cần dựa vào các điều kiện cụ thể như kích thước xe chuyển hàng, loại sản phẩm và phương thức vận chuyển.

Ngoài ra, nếu kho chưa được trang bị đầy đủ hệ thống, việc sắp xếp hàng hóa vẫn cần tuân thủ nguyên tắc “vào trước – ra trước” để đảm bảo quản lý vòng quay sản phẩm hợp lý và tránh kéo dài thời gian bảo quản không cần thiết, giúp tối ưu hóa chất lượng sản phẩm trong kho.

Thông gió

Để bảo vệ sản phẩm và duy trì môi trường kho, không nên xếp sát tường hoặc trên sàn. Cần chừa khoảng cách như sau:

• Sàn: 10 – 15 cm
• Tường: 20 – 80 cm
• Trần: 20 cm
• Giàn bốc hơi và thiết bị lạnh: 30 cm
• Thiết bị quạt gió: 30 cm

Những khoảng cách này giúp không khí lưu chuyển tốt, giảm nguy cơ hư hại cho kho.

Cách thực hiện:

• Sử dụng pallet để tạo khoảng cách với sàn.
• Đóng cặp tường kho với lớp ván thưa để tránh kiện hàng sát vào tường.

Chừa lối đi

Trong kho trữ lạnh, cần chừa lối đi cho người và phương tiện bốc dỡ. Bề rộng của lối đi phụ thuộc vào máy móc, thiết bị chuyên chở và cách xếp sản phẩm trong kho. Cần có yêu cầu chính xác về khoảng cách để quyết định kích thước kho xây dựng.

Nếu sản phẩm xếp thành khối và chiều rộng kho lạnh nhỏ hơn 10 m:

• Mỗi bên cần chừa lối đi 1,2 m.
• Lối đi gần cửa kho cần rộng 3 m để xe quay lại.

Nếu kho lạnh nhỏ hơn 100 tấn và thực phẩm không phân loại, không cần chừa lối đi. Tuy nhiên, vẫn cần có lối đi tối thiểu để thợ cơ điện lạnh có thể tiếp cận các thiết bị để điều chỉnh và sửa chữa.

Đối với kho lạnh nhỏ không có xe vận chuyển, chủ yếu sử dụng công nhân bốc vác:

• Chừa lối đi 0,8 m thẳng đến trước máy lạnh.
• Chừa khoảng rộng 1 m từ cửa kho đến các lô hàng để dễ dàng chuyển vận ra cửa.

Xây tụ (stacking)

Xây tụ là kỹ thuật chất xếp các kiện hàng thành một khối ổn định và vững chắc, tạo thuận lợi cho việc bốc dỡ, phân lô, và đảm bảo an toàn, đồng thời tính được dung lượng kho lạnh.

Trong các kho lạnh bảo quản thủy sản, thùng tôm đông lạnh thường được xếp thành các khối trụ chữ nhật hoặc lập phương, với nhiều lớp chồng lên nhau. Số lớp thùng trong mỗi tụ hàng tùy thuộc vào chiều cao của kho; kho càng cao, số lớp thùng càng nhiều, nhưng cần đảm bảo tụ lớn để tránh nguy cơ đổ ngã.

Đặc điểm của tụ hàng:

Độ lớn của tụ phụ thuộc vào số thùng trên tiết diện ngang của tụ.

• Tụ nhỏ: xếp 5 thùng trên tiết diện ngang (mỗi lớp có 5 thùng).
• Tụ lớn: xếp 10 thùng trên tiết diện ngang (mỗi lớp có 10 thùng).

Kỹ thuật sắp xếp:

Các lớp thùng được xếp kế nhau, quay đầu nhau để giữ chặt tụ hàng.

Tùy theo số thùng trong mỗi lớp, mỗi loại tụ có tên riêng:

• Tụ năm: có 5 thùng cho mỗi lớp.
• Ngang (N): thùng xếp nằm ngang.
• Dọc (D): thùng xếp theo chiều dọc.

Tùy theo vị trí và số lượng sản phẩm trong kho, cần quyết định loại tụ nào để xây dựng. Mỗi tụ nên tập trung vào một cỡ loại sản phẩm nhất định, giúp việc lấy hàng trở nên dễ dàng hơn.

Đối với tôm đông lạnh, có khoảng 6 loại thùng sản phẩm, bao gồm:

• Thẻ
• Sò
• Chì
• Sắt
• Càng
• Bạc nghệ

Trong đó, có thể chọn thùng dây đỏ (loại 1) và thùng dây xanh (loại 2). Ngoài ra, cũng cần phân loại tôm theo vỏ và thịt.

Bảng – Cách xây tụ hàng tôm đông lạnh

Bố trí kho lạnh

Bố trí một kho lạnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại sản phẩm, bao bì, phương pháp pallet-hóa, lối đi lại và phương tiện bốc dỡ.

Lối đi lại: Cần xác định rõ ràng và thực hiện khai quang lối đi, không để bị vướng víu bất cứ vật gì. Điều này nhằm đảm bảo an toàn và thao tác nhanh gọn.

Đánh dấu lô hàng: Sàn những kho rộng thường được đánh dấu bằng tấm vĩ có đánh số để phân biệt lô hàng, giúp dễ dàng bốc hàng.

Bảo vệ sản phẩm gần cửa kho: Sản phẩm gần cửa kho lạnh sẽ tiếp xúc với không khí nóng ẩm khi cửa mở. Do đó, cần sử dụng tấm ngăn cho những sản phẩm ở vị trí này để tránh ảnh hưởng của không khí nóng.

Một số lưu ý

• Nếu không sắp xếp ngăn nắp sẽ khiến hơi lạnh trong kho không bao phủ được toàn bộ, nhiều vị trí bí khí hoặc bị che phủ mất,… khiến hệ thống làm lạnh không đạt hiệu quả.
• Không nhồi nhét nhiều hàng hóa với nhau thật chặt. Có khi hàng hóa được xếp sát nhau, cao đến tận trần kho và không có khoảng trống lối đi giữa các dãy hàng.
• Cần phân loại hàng hóa trước khi sắp xếp. Bởi mỗi loại hàng hóa sẽ có một mức nhiệt độ bảo quản riêng, nếu bảo quản chung thì chất lượng của chúng sẽ bị giảm đi đáng kể.
• Trong trường hợp không có kệ để phân loại hàng hóa trong kho, bạn có thể sử dụng ván lót để tạo ra sự phân cách giữa các mặt hàng.

Xếp chồng quá cao dễ gây đổ, hư hỏng hàng hóa và gây nguy hiểm cho người làm việc.

*Nguồn tham khảo: Công nghệ lạnh thủy sản – Trần Đức Ba