Yêu cầu chung khi qui hoạch nhà máy chế biến thực phẩm

Các nhà máy chế biến thực phẩm, trong đó khâu chế biến, điều hoà, cấp đông, bảo quản lạnh và xuất hàng liên quan mật thiết với nhau. Vì thế khi thiết kế và quy hoạch mặt bằng nhà máy cần nắm rõ quy trình công nghệ và yêu cầu về mọi mặt của các khâu trong dây chuyền đó.

Quy hoạch mặt bằng nhà máy chế biến thực phẩm là bố trí những nơi sản xuất, xử lý lạnh, bảo quản và những nơi phụ trợ phù hợp với dây chuyền công nghệ. Để đạt được những mục đích đó cần tuân thủ các yêu cầu cơ bản sau đây:

Vị trí

• Lựa chọn vị trí thuận lợi cho việc vận chuyển nguyên liệu, thành phẩm và hàng hóa. Nên ưu tiên khu vực có hạ tầng giao thông thuận tiện, gần nguồn nước và hệ thống xử lý nước thải.
• Tránh xa khu dân cư, khu vực ô nhiễm tiếng ồn, bụi bẩn và nguồn nước bị ô nhiễm.
• Diện tích khu vực quy hoạch đủ lớn để xây dựng nhà xưởng, kho bãi, văn phòng và các hạng mục phụ trợ khác, đáp ứng nhu cầu sản xuất và phát triển trong tương lai.

Quy mô

• Xác định quy mô nhà máy phù hợp với nhu cầu sản xuất hiện tại và dự án phát triển trong tương lai.
• Bố trí diện tích nhà xưởng, kho bãi và các khu vực khác hợp lý, đảm bảo hiệu quả sản xuất và vận hành.
• Thiết kế nhà xưởng thông thoáng, đủ ánh sáng, đáp ứng các yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm.

Mặt bằng

• Bố trí các khâu phải hợp lý, phù hợp dây chuyền và quy trình công nghệ sản xuất, chế biến thực phẩm trong nhà máy.
• Dây chuyển phải đảm bảo sản phẩm đi theo một trình tự khoa học, không đan chéo, giao nhau, cản trở lẫn nhau, nhưng vẫn đảm bảo sao cho đường đi là ngắn nhất. Nói chung cần bố trí theo trình tự dây chuyền chế biến của mặt hàng chủ yếu của nhà máy. 
• Bố trí khu vực sản xuất theo quy trình chế biến thực phẩm, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
• Khu vực kho bãi được bố trí riêng biệt, đảm bảo điều kiện bảo quản nguyên liệu, thành phẩm và hàng hóa.
• Khu vực văn phòng, khu vệ sinh, khu ăn uống được bố trí hợp lý, tiện lợi cho người lao động.
• Có hệ thống thoát nước thải riêng biệt, đảm bảo xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn môi trường.
• Phải đảm bảo không gian làm việc, đường đi lối lại, bốc xếp và vận chuyển thủ công hoặc cơ giới thuận lợi.
• Mặt bằng phải phù hợp với hệ thống lạnh đã chọn.

Thiết kế

• Sử dụng kết cấu nhà xưởng vững chắc, chịu lực tốt và chống thấm nước.
• Tường, trần nhà được ốp lát bằng vật liệu dễ lau chùi, khử trùng.
• Sàn nhà được thiết kế với độ dốc nhẹ, có hệ thống thoát nước tốt.
• Cửa ra vào được thiết kế kín khít, chống côn trùng xâm nhập.
• Hệ thống điện, nước, thông gió được thiết kế đảm bảo an toàn và đáp ứng nhu cầu sử dụng.

Trang thiết bị

• Trang bị máy móc, thiết bị hiện đại, phù hợp với quy trình sản xuất và đảm bảo chất lượng sản phẩm.
• Bố trí thiết bị hợp lý, thuận tiện cho việc vận hành và bảo dưỡng.
• Áp dụng hệ thống kiểm soát chất lượng để đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Khi đi vào các khu đòi hỏi vệ sinh cao cần phải bố trí các hố chao chân khử trùng và phải mang giày ủng, áo quần bảo hộ đúng quy định.

Môi trường

• Duy trì môi trường sản xuất sạch sẽ, an toàn vệ sinh thực phẩm.
• Áp dụng các biện pháp phòng trừ dịch hại, kiểm soát côn trùng xâm nhập.
• Xử lý rác thải, nước thải theo quy định về bảo vệ môi trường.

An toàn lao động

• Trang bị đầy đủ các dụng cụ bảo hộ lao động cho người lao động.
• Áp dụng các biện pháp bảo hộ lao động, phòng chống cháy nổ.
• Tổ chức tập huấn về an toàn lao động cho người lao động.
• Mặt bằng phải đảm bảo thẩm mỹ công nghiệp, an toàn cháy nổ. Khi xảy ra các sự cố có thể dễ dàng ra khỏi khu vực và đi vào để khắc phục sự cố.

Quy định pháp luật

• Quy hoạch nhà máy chế biến thực phẩm cần tuân thủ các quy định của pháp luật về vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường và lao động.
• Cần có giấy phép xây dựng, giấy phép hoạt động sản xuất kinh doanh thực phẩm do cơ quan có thẩm quyền cấp.