Cách thu hồi gas lạnh từ hệ thống
Thu hồi ga lạnh là bước đầu tiên trong quá trình sửa chữa hoặc bảo trì hệ thống lạnh. Việc thu hồi ga lạnh cần được thực hiện bởi kỹ thuật viên có chuyên môn và tuân thủ các quy trình an toàn để đảm bảo an toàn cho người lao động và môi trường.
Các loại thiết bị thu hồi
Có 3 loại thiết bị thường dùng để thu hồi tác nhân lạnh. Đó là loại thiết bị thu hồi tự chứa, thiết bị thu hồi độc lập, thiết bị thu hồi trực thuộc.
Thiết bị thu hồi tự chứa: Là loại thiết bị có máy nén riêng (hoặc có cơ cấu đẩy tác nhân lạnh) để đẩy tác nhân lạnh ra khỏi máy lạnh. Nó không yêu cầu sự hỗ trợ của bất kỳ thiết bị nào khác trong hệ thống lạnh cần thu hồi.
Thiết bị thu hồi độc lập: Là loại thiết bị thu hồi dựa vào máy nén của máy lạnh hoặc áp suất của tác nhân lạnh có trong máy, trợ giúp cho việc thu hồi tác nhân lạnh. Cách thu hồi này chỉ sử dụng loại bình thu hồi được làm lạnh.
Thiết bị thu hồi phụ thuộc: Là loại thiết bị chỉ hệ thống có 1 túi rỗng chân không đặt trong một hộp nhỏ làm bằng than hoạt tính, dùng để chứa một lượng nhỏ tác nhân lạnh có áp suất gần áp suất khí quyển.
Phương pháp thu hồi tác nhân lạnh
Phương pháp thu hồi phụ thuộc vào loại tác nhân lạnh. Các tác nhân lạnh thường được chia thành 2 nhóm chính:
- Nhóm áp suất cao là nhóm môi chất có nhiệt độ sôi dưới 10oC trong điều kiện áp suất khí quyển.
- Nhóm áp suất thấp là nhóm có nhiệt độ sôi trên 10°C trong điều kiện áp suất khí quyển.
Các tác nhân lạnh CFC-12 và HFC-134a là nhóm áp suất cao, CFC-11 và HCFC-123 là nhóm áp suất thấp.
Thu hồi tác nhân lạnh áp suất thấp
Phương pháp thu hồi
- Bơm chất lỏng dùng tay: Có thể sử dụng cho các tác nhân lạnh áp suất thấp.
- Phương pháp đẩy/hút: Đây là phương pháp phổ biến hơn vì thu hồi nhanh hơn. Tuy nhiên, nó yêu cầu máy nén có công suất lớn.
Nguyên lý đẩy/hút
- Cách thức hoạt động: Phương pháp này hoạt động bằng cách hạ thấp áp suất trong bồn chứa và tăng áp suất trong máy lạnh. Áp suất cao sẽ đẩy tác nhân lạnh ra khỏi máy lạnh và kéo nó vào bồn chứa.
- Lưu ý an toàn: Cần chú ý không để máy lạnh bị quá áp. Máy lạnh áp suất thấp có van an toàn thiết kế tác động ở áp suất 10 kPa. Công nhân thực hiện việc thu hồi cần đảm bảo không vượt quá áp suất quy định.

Thu hồi tác nhân lạnh ở dạng hơi
- Quá trình: Sau khi đã thu hồi toàn bộ tác nhân lạnh ở dạng lỏng, bước tiếp theo là thu hồi hơi tác nhân lạnh bằng cách hút chân không.
- Thiết bị: Thiết bị thu hồi sẽ hút hơi tác nhân lạnh ra, ngưng tụ và đẩy vào bồn chứa.
- Nước làm mát: Nước làm mát bên ngoài sẽ chạy tuần hoàn qua thiết bị thu hồi để tạo nhiệt độ cần thiết cho tác nhân lạnh ngưng tụ dễ dàng. Đối với máy lạnh áp suất thấp, độ chân không cần đạt đến là 3,3 kPa (25 mmHg).

Nguy cơ đóng băng
Ở áp suất thấp, hơi tác nhân lạnh có thể lạnh đến -20°C. Lượng nước nhỏ có trong môi chất có thể đóng băng, gây nguy hiểm. Do đó, công nhân cần duy trì dòng nước làm mát đi qua dàn bay hơi để ngăn chặn hiện tượng đóng băng.
Thu hồi tác nhân lạnh áp suất cao
Khi thu hồi tác nhân lạnh áp suất cao, có một số phương pháp và nguyên lý cần tuân thủ để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong quá trình thực hiện.
Thiết bị thu hồi
- Máy lạnh áp suất cao: Một số máy lạnh được trang bị hệ thống bơm đẩy tác nhân lạnh ra, nhằm thu hồi toàn bộ tác nhân lạnh và nạp vào bình chứa.
- Máy lạnh không có bơm: Đối với những máy không trang bị bơm này, người ta thường sử dụng bơm xách tay.
Phương pháp thu hồi
- Phương pháp đẩy/hút: Tương tự như hệ thống thu hồi tác nhân lạnh áp suất thấp, nhưng thiết bị thu hồi (gồm máy nén, bình ngưng và các đường ống) phải được thiết kế đặc biệt cho áp suất cao.
- Quá trình hoạt động: Việc thu hồi được thực hiện bằng cách hút tác nhân lạnh từ điểm thấp trong máy lạnh vào bình chứa, đồng thời tăng áp suất trong máy lạnh. Đối với máy lạnh áp suất cao, độ chân không cần đạt tới 50,4 kPa (381 mmHg).
Lưu ý về hiện tượng đóng băng
- Hiện tượng đóng băng: Kỹ thuật viên cần chú ý đến hiện tượng đóng băng trên bề mặt máy lạnh, có thể là dấu hiệu cho thấy tác nhân lạnh đang bị giữ lại trong hệ thống. Tác nhân lạnh có thể bị giữ trong dầu.
- Phương pháp di chuyển môi chất: Để di chuyển môi chất lạnh, các phương pháp phù hợp bao gồm gia nhiệt cục bộ và dùng búa cao su gõ vào.
Duy trì dòng nước làm mát
Cần cho nước chảy liên tục qua dàn bay hơi và dàn ngưng trong quá trình thu hồi để ngăn chặn hiện tượng đóng băng.
Thời gian thu hồi
Thu hồi tác nhân lạnh từ máy lạnh có thể mất vài giờ. Thời gian tính từ khi bắt đầu đến khi kết thúc có thể phụ thuộc vào một số yếu tố:
- Kiểu của thiết bị được dùng.
- Thu hồi tác nhân lạnh lần đầu nên chưa có kinh nghiệm.
- Nhiệt độ của máy lạnh, bình chứa, nhiệt độ môi trường.
- Độ kín của máy lạnh (số lượng rò rỉ).
*Nguồn tham khảo: Kỹ thuật an toàn hệ thống lạnh – Ths Trần Văn Lịch