Thu hồi ga lạnh từ hệ thống: thiết bị, phương pháp, thời gian

Thu hồi ga lạnh là bước đầu tiên trong quá trình sửa chữa hoặc bảo trì hệ thống lạnh. Việc thu hồi ga lạnh cần được thực hiện bởi kỹ thuật viên có chuyên môn và tuân thủ các quy trình an toàn để đảm bảo an toàn cho người lao động và môi trường.

Các loại thiết bị thu hồi

Có 3 loại thiết bị thường dùng để thu hồi tác nhân lạnh. Đó là loại thiết bị thu hồi tự chứa, thiết bị thu hồi độc lập, thiết bị thu hồi trực thuộc.

• Thiết bị thu hồi tự chứa: Là loại thiết bị có máy nén riêng (hoặc có cơ cấu đẩy tác nhân lạnh) để đẩy tác nhân lạnh ra khỏi máy lạnh. Nó không yêu cầu sự hỗ trợ của bất kỳ thiết bị nào khác trong hệ thống lạnh cần thu hồi.
• Thiết bị thu hồi độc lập: Là loại thiết bị thu hồi dựa vào máy nén của máy lạnh hoặc áp suất của tác nhân lạnh có trong máy, trợ giúp cho việc thu hồi tác nhân lạnh. Cách thu hồi này chỉ sử dụng loại bình thu hồi được làm lạnh.
• Thiết bị thu hồi phụ thuộc: Là loại thiết bị chỉ hệ thống có 1 túi rỗng chân không đặt trong một hộp nhỏ làm bằng than hoạt tính, dùng để chứa một lượng nhỏ tác nhân lạnh có áp suất gần áp suất khí quyển.

Phương pháp thu hồi tác nhân lạnh

Phương pháp thu hồi phụ thuộc vào loại tác nhân lạnh. Các tác nhân lạnh thường được chia thành 2 nhóm chính: Nhóm áp suất cao là nhóm môi chất có nhiệt độ sôi dưới 10^oC trong điều kiện áp suất khí quyển. Nhóm áp suất thấp là nhóm có nhiệt độ sôi trên 10°C trong điều kiện áp suất khí quyển. Các tác nhân lạnh CFC-12 và HFC-134a là nhóm áp suất cao, CFC-11 và HCFC-123 là nhóm áp suất thấp.

Thu hồi tác nhân lạnh áp suất thấp

Khi thu hồi các chất này, dạng lỏng được thu hồi trước. Các tác nhân lạnh áp suất thấp có thể được thu hồi bằng bơm chất lỏng dùng tay. Song phương pháp đẩy/hút vẫn là phương pháp hay dùng vì nó thu hồi nhanh hơn, nhưng phương pháp này lại đòi hỏi máy nén có công suất khá lớn.

Phương pháp đẩy/hút tác nhân lạnh ra khỏi máy lạnh bằng cách hạ thấp áp suất trong bồn chứa và tăng áp suất trong máy lạnh. Trình tự này làm cho áp suất cao đẩy tác nhân lạnh ra khỏi máy lạnh cùng lúc kéo nó vào bồn chứa.

Cần chú ý không để máy lạnh bị quá áp. Máy lạnh áp suất thấp có van an toàn thiết kế tác động áp suất 10kPa. Công nhân thực hiện việc thu hồi chú ý không để quá áp suất quy định.

Khi đã thu hồi toàn bộ tác nhân lạnh ở dạng lỏng (điều này có thể biết được qua quan sát ống thuỷ), bước tiếp theo tiến hành thu hồi tác nhân lạnh ở dạng hơi. Hơi tác nhân lạnh được thu hồi bằng cách hút chân không.

Trong phần việc này, thiết bị thu hồi sẽ hút hơi tác nhân lạnh ra, ngưng tụ và đẩy nó vào bồn chứa. Nước làm mát bên ngoài chạy tuần hoàn qua thiết bị thu hồi để tạo nhiệt độ cần thiết cho tác nhân lạnh ngưng tụ dễ dàng. Đối với máy lạnh áp suất thấp, độ chân không cần đạt đến là 3,3 kPa (25 mmHg). 

Ở áp suất thấp, hơi tác nhân lạnh có thể lạnh đến – 20°C. Ở nhiệt độ này lượng nhỏ nước có trong môi chất sẽ đóng băng có thể gây nguy hiểm. Công nhân thực hiện công việc cần duy trì dòng nước làm mát đi qua dàn bay hơi để ngăn chặn hiện tượng đóng băng.

Thu hồi tác nhân lạnh áp suất cao

Một số máy lạnh áp suất cao được trang bị hệ thống bơm đẩy tác nhân lạnh ra. Mục đích của nó là để thu hồi toàn bộ tác nhân lạnh và nạp vào bình chứa. Đối với máy lạnh không trang bị loại bơm này thì người ta dùng bơm xách tay.

Thu hồi tác nhân lạnh áp suất cao dùng cho máy lạnh ly tâm người ta áp dụng phương pháp thu hồi đẩy/hút, tương tự như hệ thống thu hồi tác nhân lạnh áp suất thấp. Tuy nhiên, trong trường hợp này, thiết bị thu hồi (gồm có máy nén, bình ngưng và các đường ống nối) phải được thiết kế đặc biệt khi sử dụng thu hồi tác nhân lạnh áp suất cao. 

Như trong trường hợp hệ thống sử dụng tác nhân lạnh áp suất thấp, việc thu hồi tác nhân lạnh áp suất cao thực hiện bằng cách hút tác nhân lạnh từ điểm thấp trong máy lạnh đưa vào bình chứa, đồng thời tăng áp suất trong máy lạnh. Đối với máy lạnh áp suất cao, độ chân không cần đạt tới 50,4 kPa (381mmHg)

Kỹ thuật viên nên chú ý đến hiện tượng đóng băng trên bề mặt của máy lạnh có thể là dấu hiệu của việc lưu giữ tác nhân lạnh trong hệ thống lạnh. Tác nhân lạnh có thể bị giữ trong dầu. Kỹ thuật viên nên tiến hành từng bước để di chuyển môi chất lạnh. Các phương pháp phù hợp là gia nhiệt cục bộ và dùng búa cao su gõ vào.

Cho nước chảy liên tục trong dàn bay hơi và dàn ngưng trong quá trình thu hồi.

Thời gian thu hồi

Thu hồi tác nhân lạnh từ máy lạnh có thể mất vài giờ. Thời gian tính từ khi bắt đầu đến khi kết thúc có thể phụ thuộc vào một số yếu tố:

• Kiểu của thiết bị được dùng.
• Thu hồi tác nhân lạnh lần đầu nên chưa có kinh nghiệm.
• Nhiệt độ của máy lạnh, bình chứa, nhiệt độ môi trường.
• Độ kín của máy lạnh (số lượng rò rỉ).